Polycysteus-ovariumsyndroom (PCOS) is een veelvoorkomende hormonale aandoening die circa 10% van de vrouwen in de vruchtbare leeftijd treft.(1) Het syndroom kan leiden tot een scala aan symptomen zoals onregelmatige menstruaties, overmatige haargroei, acne, en zelfs problemen met vruchtbaarheid. Hoewel de exacte oorzaak van PCOS onbekend is, spelen waarschijnlijk zowel genetische als omgevingsfactoren een rol. Hierbij zijn voeding en leefstijl belangrijke en bovendien beïnvloedbare aspecten.(1) In deze blog lees je meer over de invloed van voeding en leefstijl op PCOS, en geven we inzichten en aanbevelingen voor vrouwen die met deze aandoening leven.
Wat is PCOS precies?
PCOS staat voor polycysteus-ovariumsyndroom, een aandoening waarbij je volgens de definities aan 2 van de volgende 3 criteria voldoet (1):
·Hyperandrogenisme: oftewel verhoogde niveaus van mannelijke hormonen. Dit kan worden gemeten of puur op basis van symptomen gesteld. Deze symptomen zijn: acne, haaruitval of overmatige haargroei volgens een mannelijk patroon.
2. Onregelmatige of uitblijvende menstruatiecycli (in totaal hebben van <8 cycli per jaar of cycli van <21 dagen of >35 dagen).
Polycysteuze eierstokken (in één of beiden eierstokken ≥ 20 follikels per eierstok, te zien met echografie)
Hoe wordt PCOS gediagnosticeerd?
De diagnose van PCOS wordt gesteld door een gynaecoloog, waarbij dus twee van de drie kenmerken aanwezig moeten zijn: onregelmatige menstruatie, tekenen van hyperandrogenisme en/of polycystische eierstokken zichtbaar op echografie. Een uitgebreide medische geschiedenis, lichamelijk onderzoek, en bloedonderzoek zijn cruciale onderdelen van dit diagnostisch proces
PCOS komt niet alleen voor bij vrouwen met overgewicht
Een wijdverbreide misvatting is dat PCOS alleen voorkomt bij vrouwen met overgewicht. Dat hoeft namelijk helemaal niet zo te zijn! Hoewel PCOS en overgewicht vaak samen voorkomen, kan de aandoening vrouwen van alle gewichten treffen. Bovendien denken sommigen onterecht dat PCOS eenvoudig te behandelen is door alleen het dieet of levensstijl aan te passen, terwijl het in werkelijkheid een complexe aandoening is die een veelzijdige aanpak vereist.
Toch heeft voeding wel impact op symptomen van PCOS
Een voedingspatroon rijk aan volkorenproducten, gezonde vetten en een verscheidenheid aan groenten en fruit kan namelijk helpen de symptomen van PCOS te verminderen. Het beperken van de inname van bewerkte voedingsmiddelen, suikers, en verzadigde vetten is ook van belang voor het reguleren van de insulinegevoeligheid (hoe goed het lichaam om kan gaan met suikers), een vaak voorkomend probleem bij PCOS.(2,3,4)
Aanbevolen voedingsmiddelen bij PCOS
Het integreren van langzame koolhydraten en vezelrijke voeding kan helpen bij het beheersen van de klachten van PCOS. Voedingsmiddelen zoals groenten, peulvruchten, fruit, noten, en zaden, evenals volkorenproducten, kunnen de insulineresistentie (ongevoeligheid voor suikers) verbeteren. Daarnaast kan een matige inname van omega-3 vetzuren, gevonden in vette vis en lijnzaad, helpen bij het beheersen van de symptomen. (2-5)
Voedingsmiddelen om te vermijden bij PCOS
Het beperken van snelle suikers, sterk bewerkte voedingsmiddelen en alcohol is zinvol voor zowel het verminderen van klachten als sugar-cravings, stemmingswisselingen en darmklachten als voor het verlagen van gezondheidsrisico’s tijdens zwangerschap zoals zwangerschapsdiabetes en gezondheidsrisico’s op latere leeftijd zoals hart- en vaatziekten. Iets wat natuurlijk voor iedereen belangrijk is, en extra bij vrouwen met PCOS die door hun aandoening sowieso al een iets hoger risico op deze ziekten hebben.
En er is meer: het belang van lichaamsbeweging bij PCOS
Lichaamsbeweging is van cruciaal belang voor het beheersen van de symptomen van PCOS. Regelmatige fysieke activiteit kan helpen bij het verbeteren van de insulinegevoeligheid, het verminderen van gewicht en kan positief bijdragen aan vruchtbaarheid. Bij voorkeur meer beweging door de dag heen zoals staan, wandelen en fietsen, aangevuld met bijvoorbeeld krachttraining of flexibiliteitsoefeningen. Het is echter belangrijk om een vorm van beweging te kiezen die je leuk vindt, om consistentie te bevorderen.
Stressbeheersing bij PCOS
Stress kan de symptomen van PCOS verergeren door het beïnvloeden van je hormonen, onder andere via de cortisolhuishouding en het effect op insulineresistentie en een verstoorde FSH/LH ratio (wat van belang is wanneer we het hebben over vruchtbaarheid). Technieken voor stressbeheersing, zoals mindfulness, yoga, diepe ademhalingsoefeningen, en voldoende ontspanning, kunnen nuttig zijn. Daarnaast is het belangrijk om een ondersteunend netwerk op te bouwen, zowel sociaal als professioneel, voor begeleiding en advies.(6,7)
Slaaproutine bij PCOS
Een goede nachtrust is essentieel voor de hormonale balans en het algemeen welzijn, voor iedereen maar juíst ook voor vrouwen met PCOS.(8) De meeste volwassen vrouwen hebben 7-9 uur slaap per nacht nodig, waarbij een verstoorde slaap de klachten van PCOS kan verergeren.(8) Voldoende kwalitatieve slaap is daarom belangrijk, waarbij mogelijk ook de technieken voor stressbeheersing zoals hierboven beschreven nuttig zouden kunnen zijn.
Professionele begeleiding en ondersteuning
Het zoeken naar professionele hulp is cruciaal voor het effectief beheren van PCOS. Een diëtist kan gepersonaliseerde voedingsadviezen verstrekken, terwijl een gynaecoloog of fertiliteitsarts kan helpen met medicamenteuze behandelingen en andere interventies. Psychologische ondersteuning kan ook nuttig zijn om om te gaan met de emotionele impact van de aandoening.
PCOS: een complexe aandoening met gelukkig ook vele beïnvloedbare factoren
PCOS is een complexe aandoening die een geïntegreerde aanpak vereist, waarbij voeding en leefstijl centraal staan. Door bewuste keuzes te maken op het gebied van voeding, lichaamsbeweging, stressbeheersing, en slaap, kunnen vrouwen met PCOS hun symptomen aanzienlijk verminderen en hun levenskwaliteit verbeteren. Het is belangrijk om professionele hulp te zoeken en op de hoogte te blijven van nieuwe ontwikkelingen in het beheersen van symptomen van PCOS.
Over de gastauteur: Margot de Roon is een van de oprichters van Lifestyle & Hormones, een praktijk met kwaliteitsgeregistreerde diëtisten en gezondheidswetenschappers die zich inzetten voor vrouwen met PCOS.
Referenties