Oververhitting, een zonnesteek, een hitteberoerte. Allemaal termen die je waarschijnlijk wel bekend voorkomen. Nu de temperaturen beginnen te stijgen, kunnen meer mensen er last van krijgen. Maar wat is het nou precies? En wat kan je doen om het te voorkomen?
Lichaamstemperatuur
Je lichaamstemperatuur wordt grofweg beïnvloed door 2 factoren. Ten eerste de aanmaak van warmte in je lichaam zelf; een (bij)product van de verbranding van voedingsstoffen en vrijmaken van energie. Ten tweede de absorptie van warmte van buitenaf, dus de buitentemperatuur. De regulatie van je lichaamstemperatuur gebeurt in het warmtecentrum van je hersenen. Deze zorgt er voor dat je lichaamstemperatuur zich normaliter tussen de 36 en de 37,5 graden Celsius bevindt. Dit is namelijk de optimale temperatuur voor vrijwel alle processen die in je lichaam plaatsvinden.
Opwarming
Je lichaam kan opwarmen door meer aanmaak van warmte, bijvoorbeeld door toegenomen verbranding door fysieke inspanning. Ook door warmte van buitenaf, bijvoorbeeld op een zonnige dag, kan de lichaamstemperatuur stijgen.
Verkoeling
Wanneer het lichaam te warm wordt zorgt het warmtecentrum in de hersenen voor aanpassingsmaatregelen in het lichaam die zorgen voor afkoeling. Zo zullen de vaten van je huid open gaan staan (je krijgt daardoor een rode huid) en je gaat zweten. Door de open staande vaten zal meer warmte uit het warme bloed naar buiten kunnen worden afgevoerd. Door het zweten zal het lichaam nat worden en verder afkoelen wanneer er koudere lucht langs waait.
Oververhitting
Oververhitting ontstaat door een disbalans in de hoeveelheid warmte ten opzichte van de hoeveelheid afkoeling van het lichaam. Oververhitting ontstaat wanneer je lichaam de warmte onvoldoende kwijt kan raken. Bij jonge mensen wordt dit meestal veroorzaakt door lichamelijke activiteit tijdens warme dagen. Wanneer je volop in de hete zon gaat sporten heb je zowel veel aanmaak van warmte als ook veel warmte vanuit de omgeving. De afkoelingsmechanismen van je lichaam kunnen dan ontoereikend zijn en je lichaamstemperatuur stijgt.
Bij oudere mensen zijn, door veroudering of medicijngebruik, vaak juist de afkoelingsmechanismen van het lichaam verstoord. Zij kunnen hierdoor zelfs ondanks weinig beweging (en relatief weinig warmte aanmaak) door hoge buitentemperaturen oververhit raken.
In beide gevallen speelt uitdroging een rol. Wanneer je zweet moet je je vochtgehalte goed op peil houden door te drinken. Anders valt er op een gegeven moment weinig meer te zweten, en faalt een van je belangrijkste afkoelingsmechanismen.
Zonnesteek of hitteberoerte?
Een zonnesteek is de fase die aan een hitteberoerte vooraf gaat. De symptomen beginnen met hoofdpijn, dorst, duizeligheid, misselijkheid, spierzwakte of –krampen, bij mensen die in de zon of warme temperaturen hebben gezeten.
Een hitteberoerte ontstaat wanneer de lichaamstemperatuur boven de 40 graden Celsius komt. Hierbij kunnen organen falen en processen in het lichaam verstoord raken. Dit kan bijvoorbeeld leiden tot een snelle hartslag, hoofdpijn, misselijkheid en duizeligheid. Uiteindelijk kan het zelfs leiden tot een gestoorde bloedstolling, spierafbraak, veranderd gedrag, epileptische aanvallen, en zelfs coma en de dood.
Doordat ook de warmteregulatie in de hersenen verstoord raakt, komt men in een vicieuze cirkel terecht. Mensen met een hitteberoerte zullen hierdoor soms bijvoorbeeld niet meer zweten of geen koude ruimtes op willen zoeken, terwijl ze het wel hard nodig hebben!
Iets anders dan koorts!
Een hitteberoerte is iets anders dan koorts. Koorts is een proces waarbij de lichaamstemperatuur oploopt als gevolg van activatie van het immuunsysteem. Het heeft een andere oorsprong, doel, en behandeling.
Wat kun je doen om een hitteberoerte te voorkomen?
Allereerst, maak minder warmte aan. Voorkom forse inspanning op het heetst van de dag: sport bijvoorbeeld ’s ochtends of ’s avonds. Ga zwemmen in kouder water in plaats van hardlopen in de volle zon.
Zorg daarnaast dat je genoeg kunt afkoelen. Zoek de schaduw of koelte op, neem een koude douche of duik het zwembad in. Zorg dat je genoeg drinkt zodat je genoeg kunt zweten. Let hierbij overigens wel op dat je niet alleen maar water drinkt. Zweet bestaat uit water en zout, dus dat verlies je ook. Vul de zoutvoorraad in je lichaam tijdig aan, bijvoorbeeld door het drinken van een sportdrankje of soepje.
Heb je al lichte symptomen (hoofdpijn, dorst, misselijkheid)? Zorg dan direct voor verkoeling en drinken. Een koud bad werkt het beste, maar ook een koude, natte handdoek is een goed idee. Als de symptomen verergeren of niet afnemen, en zeker als er verwardheid ontstaat, zoek dan direct medische hulp!
Disclaimer: Deze blog verscheen eerder op GZNDenzo.