Anticonceptiemiddelen hebben (vooral) vrouwen veel gebracht. Zo beschermen ze tegen ongewenste zwangerschappen en soms ook tegen seksueel overdraagbare aandoeningen (condooms). Dit heeft er onder andere voor gezorgd dat vrouwen meer regie kunnen voeren in hun levensloop, doordat zwangerschap meer te plannen kan zijn rondom onderwijs, carrière en andere levenswensen. Anticonceptiemiddelen hebben echter ook risico’s. Zo hebben vrouwen die de anticonceptiepil gebruiken meer risico op het ontwikkelen van een hoge bloeddruk, trombose (bloedstolsels in vaten), een hoog cholesterol en suikerziekte (diabetes).(1-5) Tot nu toe blijken deze (lage, maar aanwezige) risico’s op te wegen tegen de (grote) persoonlijke voordelen voor vrouwen. Er is nu echter door Nederlandse onderzoekers nog een risico van het gebruik van de pil onderzocht: een risico voor de zwangere het ongeboren kind.(6) Daar over meer in deze blog!
Ontpillen voordat je zwanger wordt: je vruchtbaarheid na het stoppen van de pil
Het is bekend dat een persoon die zwanger wil worden na het stoppen met de pil vaak eerst even moet “ontpillen”. Het lijkt namelijk zo te zijn dat het een paar maanden kan duren voordat je weer goed vruchtbaar bent na het stoppen van de pil, al geldt dit lang niet voor iedereen. Wanneer je het over een jaar tijd bekijkt zijn er gelukkig waarschijnlijk geen verschillen in vruchtbaarheid tussen personen die wel en personen die niet aan de pil waren. (7)
De anticonceptiepil en complicaties in de zwangerschap
De hormonen die in de pil zitten (oestrogeen en progestageen, per type pil een combinatie van verschillende hoeveelheden) zouden echter ook een invloed kunnen hebben op het risico op complicaties tijdens de zwangerschap. Uitgebreide studies hiernaar ontbreken echter, evenals dat we niet goed weten of het type pil dat iemand slikt uitmaakt. Ook weten we niet of het uitmaakt hoe lang voorafgaand aan de zwangerschap de persoon gestopt is met het gebruiken van de pil. (6) Tijd voor een nieuwe studie dus!
Nieuw onderzoek naar de pil en zwangerschapscomplicaties
Nederlandse wetenschappers onderzochten bij 6470 Nederlandse vrouwen van 18 jaar en ouder of het gebruik (en het stoppen) van de pil invloed had op het optreden van complicaties tijdens de zwangerschap. Al deze vrouwen deden al mee aan een overkoepelend onderzoek wat zich richt op verschillende factoren die invloed kunnen hebben op de gezondheid van moeder en kind tijdens de zwangerschap.(8) Zwangere vrouwen die meededen werden gevraagd om een gevalideerde vragenlijst in te vullen, onder andere over anticonceptiegebruik (wat en wanneer). Ook werden gegevens van het ziekenhuis verzameld, waaronder die van de bevalling. Daarnaast werd er gekeken naar zwangerschapscomplicaties waaronder zwangerschapsdiabetes, een hoge bloeddruk tijdens de zwangerschap en pre-eclampsie (zwangerschapsvergiftiging). Ook complicaties bij het kind werden geregistreerd, namelijk vroeggeboorte (<37 weken), laag geboortegewicht (<2500 g) en het hebben van een klein kind voor de zwangerschapsduur (lager was dan het 10e percentiel).(6)
Van de groep zwangeren die mee deden in dit onderzoek (6470) waren ongeveer de helft (3047 vrouwen) in het jaar voorafgaand aan de zwangerschap op enig moment aan de pil geweest.
De vrouwen die de pil hadden gebruikt voorafgaand aan de zwangerschap waren gemiddeld iets jonger (29,8 versus 31,3 jaar), hadden minder vaak een ongeplande zwangerschap (5,4% versus 9,8%), waren vaker zwanger van hun eerste kindje (35,9% versus 56,2%) en hadden meer kans om te hebben gerookt (5,7% versus 3,5%) of alcohol te hebben gedronken tijdens de zwangerschap (13,6% versus 12,2%) in vergelijking met de vrouwen die niet de pil hadden gebruikt in het jaar voorafgaand aan de zwangerschap. Bij de meeste zwangerschappen werd de pil 4-12 maanden voor de zwangerschap gestaakt (62%), in 36% van de gevallen werd dit 0-3 maanden voor de zwangerschap werden gestaakt en bij een klein deel (2%) pas in het eerste trimester van de zwangerschap.(6)
De pil vergroot het risico op zwangerschapscomplicaties
Het gebruik van de pil in het jaar voorafgaand aan de zwangerschap leek in deze studie de kans op zwangerschapsvergiftiging, vroeggeboorte en een laag geboortegewicht iets te vergroten (allen kwamen gemiddeld zo’n 1.4 keer zo vaak voor bij vrouwen die de pil hadden gebruikt). Ter vergelijking:) 3% van de zwangeren die de pil hadden gebruikt kreeg zwangerschapsvergiftiging, tegenover 1.8% van de vrouwen die de pil niet hadden gebruikt. Nog steeds kleine aantallen dus. Een hoge bloeddruk tijdens de zwangerschap, zwangerschapsdiabetes en een klein geboortegewicht voor de zwangerschapsduur werden niet vaker gevonden.
Wanneer de pil kort voor de zwangerschap gestopt werd (0-3 maanden ervoor) leek het risico op zwangerschapsvergiftiging nog iets groter (ongeveer 1.6 keer zo groot), evenals bij pilgebruik met ≥30 µg oestrogeen (bijv. microgynon 50 of de “Diane”pil) of pillen van de eerste (microgynon 50) of tweede generatie (zoals Microgynon 30, Stediril 30,Trigynon, Trinordiol, Lovette) (ongeveer 1.5 keer zo grote kans). Ditzelfde gold ook allemaal voor vroeggeboorte van het kind (ongeveer 1.4 keer zo groot). Deze verhoogde risico's op complicaties leek onafhankelijk van elkaar te bestaan.(6)
Concluderend zou je dus kunnen zeggen dat het gebruik van de pil voorafgaand aan de zwangerschap enige verhoging gaf van het risico op zwangerschapsvergiftiging, vroeggeboorte en laag geboortegewicht, en dat dit vaker zo was wanneer er een “zwaardere” pil werd gebruikt (met meer oestrogeen) of wanneer de pil nog maar net gestopt was (0-3 maanden voor de zwangerschap). Hoe dat precies komt weten we niet, en is ook niet onderzocht in deze studie.(6)
Maar wat betekenen deze studieresultaten dan in de praktijk?
Dat is niet eenduidig te zeggen. Op basis van deze studie kan namelijk niet met volledige zekerheid gezegd worden dat het gebruik van de pil voorafgaand aan de zwangerschap, en dan vooral in de eerste 3 maanden voorafgaand aan de zwangerschap, de kans op deze zwangerschapscomplicaties daadwerkelijk vergroot. Dit heeft te maken met het type studie en de gebruikte methode van de studie.
Zo kregen vrouwen pas tijdens de zwangerschap de vragenlijst om in te vullen. Het liefst wil je hiermee al starten in het jaar voorafgaand aan de zwangerschap, omdat het soms best moeilijk is om terug te denken wanneer je nou precies met de pil bent gestopt, en dit nauwkeurig te noteren. Sowieso kan een vragenlijst-studie nogal wat beperkingen hebben, onder andere omdat niet elke vrouw op complicaties werd gecheckt. Je weet dan dus niet of de vrouwen die noteerden geen complicaties gehad te hebben, deze ook echt niet hadden of dat ze gewoon nooit zijn ontdekt. Daarnaast kunnen ook andere zaken die niet gevraagd en gemeten zijn in dit onderzoek een invloed hebben op de gemeten complicaties, zoals eetgewoonten, lichaamsbeweging, inkomen en eerdere complicaties tijdens de zwangerschap.
Het allerliefste zou je een onderzoek zo opzetten dat vrouwen willekeurig in 2 groepen worden verdeeld: de ene groep gebruik wel de pil voorafgaand aan de zwangerschap en de andere groep gebruikt een nep-pil (placebo). Vervolgens wordt er dan gekeken naar de verschillen in complicaties, waarbij alle vrouwen uit de studie standaard op complicaties worden gecheckt. Dit is echter best moeilijk te realiseren: sowieso omdat niet iedereen in de groep zwanger zal worden, de zwangerschap niet goed te timen zal zijn en het nogal intensief is voor de vrouwen om mee te doen (en zich steeds te laten checken op complicaties). Dit is dus voorlopig het beste onderzoek wat we hebben op dit gebied.
Moet ik wachten met zwanger worden als ik de pil heb gebruikt?
Het antwoord hierop is: dat weten we niet goed genoeg. Dit omdat we dus niet zeker weten of de genoemde complicaties nou écht vaker voorkomen wanneer je in de maanden voor de zwangerschap de pil hebt gebruikt, vanwege de beperkingen van het onderzoek. Als je het zekere voor het onzekere wilt nemen zou je voorafgaand aan je zwangerschap een tijdje kunnen overstappen op niet-hormonale anticonceptie en pas een jaar na het stoppen proberen zwanger te worden. Maargoed, dat is op papier. We weten immers allemaal dat zwangerschap echt niet altijd zomaar lukt, en laat staan altijd precies te timen is.
Referenties: