Recent kwam het cosmeticamerk Olaplex (haarcosmetica) in opspraak omdat het een stof zou bevatten die onvruchtbaar zou kunnen maken. Niet echt iets wat je wilt (of verwacht) van iets wat je in je haar smeert. Maar hoe zit dit dan precies? En klopt het eigenlijk wel?
Butylphenyl methylpropional, Lilial of Lysmeral
De stof waar het allemaal over gaat is Butylphenyl methylpropional, ook wel p-BMHCA, Lilial of Lysmeral genoemd. Dit is een synthetische (dus niet-natuurlijke) geurstof die de geur van een lelietje-van-dalen heeft. Zo kan Lysmeral worden toegevoegd aan verzorgingsproducten zoals shampoo maar ook aan bijvoorbeeld wasmiddelen.(1,2) Ook kan Lysmeral aan speelgoed toegevoegd zijn.(1,2) Het handige aan Lysmeral als geurstof is dat er slechts kleine hoeveelheden nodig zijn om de geur af te geven. Al langere tijd was bekend dat mensen allergisch konden reageren op Lysmeral. Sinds deze maand (maart 2022) wordt het echter in Europa verboden om het middel in hoge doseringen te gebruiken in cosmetische goederen, om een heel andere reden…
Lysmeral en onvruchtbaarheid
Lysmeral zou namelijk volgens onderzoek onvruchtbaar kunnen maken. Maar om welk onderzoek gaat dat dan? En wat zegt dit onderzoek nou precies?
Onvruchtbaarheid na blootstelling aan Lysmeral werd vooral gezien in studies bij ratten (enkele met honden).(2) Hierbij zagen onderzoekers dat het toevoegen van een (voor ratten hoge) dosering Lysmeral aan de voeding bij mannelijke ratten een negatief effect had op de functie van de testikels en zaadkwaliteit.(2) Ook zonder dat de ratten zelf ziek werden van de Lysmeral. Bij vrouwelijke ratten werden vooral effecten gezien nadat ze zelf echt ziek werden van een overdosering Lysmeral, waarbij vooral het ziek zijn zelf effect had op de vruchtbaarheid en ontwikkeling van het nageslacht zoals een laag lichaamsgewicht.(2) Echt goede studies naar het effect van Lysmeral op de vruchtbaarheid van mensen zijn er tot op heden niet.
Wat kunnen we met deze onderzoeksuitkomsten?
Het lastige aan dierstudies en de uitkomsten hier van is dat dieren nou eenmaal geen mensen zijn. Wat effect kan hebben in honden of ratten hoeft geen effect te hebben in de mens en andersom. Wanneer het om aanwijzingen voor onvruchtbaarheid gaat is het echter niet zo ethisch om dit in nieuw onderzoek verder op mensen te testen.* Het lijkt in ieder geval wel zo te zijn dat Lysmeral ook bij mensen door het lichaam wordt opgenomen (en uitgescheiden). (3)
Moeten we Lysmeral dan gaan weren?
Waarschijnlijk heeft het af en toe gebruik van een kleine hoeveelheid Lysmeral in je cosmetica geen effect op vruchtbaarheid en zou je het dus veilig kunnen gebruiken.(2) Dit gaat volgens de Europese richtlijn om een maximum 200ppm, wat zo’n 0.02% is (zoals ik dit begrijp is dit getal afkomstig vanuit de rattenstudies). De Europese wetgeving verbiedt het gebruik van Lysmeral daarom niet volledig.(2) Echter, de kans is best aanwezig dat je meerdere producten gebruikt waar Lysmeral in zit. Dit zorgt er voor dat je blootstelling aan deze stof groter wordt (je kunt het dan als het ware bij elkaar op tellen). Welke blootstelling eventueel schadelijk zou kunnen zijn voor mensen? Dat weten we dus nog niet precies omdat er geen goede studies met mensen gedaan zijn.
Etiketten checken op Lysmeral
Volgens Europese wetgeving moet op de etiketten van wasmiddel, speelgoed en afwasbare cosmetica verplicht staan dat er Lysmeral in zit vanaf 0.01% Lysmeral. Voor verzorgingsproducten die op de huid blijven zitten (zoals deodorant, waarbij het middel de hele dag in contact blijft met de huid) gaat het dit om 0.001%. Je kunt zo dus zelf de etiketten checken en kiezen of je het product wel of niet wilt gebruiken. Let op: cosmetica die voor die tijd geproduceerd zijn (oftewel: alles wat je nu in huis hebt!) voldoet mogelijk nog niet aan deze richtlijn.
Olaplex en Lysmeral
Dan terug naar Olaplex. Want zat daar nou echt Lysmeral in? Ja, zo bevestigd Olaplex zelf. Lysmeral werd toegevoegd aan het bekende haarversterkende middel Olaplex No.3 (het haarmasker), waar 0.011% Lysmeral in zou hebben gezeten. Volgens Olaplex heeft het merk sinds juli 2021 Lysmeral al verwijderd uit hun nieuw geproduceerde formules. En ondanks dat het wetenschappelijke bewijs voor onvruchtbaarheid bij mensen niet extreem hard is, ligt mijn (te) oude Olaplex no.3 voor de zekerheid inmiddels in de prullenbak.
Referenties
* Wel kan ik me voorstellen dat er retrospectief onderzoek opgezet zal worden, waarbij bijvoorbeeld terug wordt gekeken bij een groep mensen die langere tijd Lysmeral-rijke producten hebben gebruikt.