Het is eind november, ik (gastblogger en psycholoog Meijke Bravenboer) zit, samen met mijn moeder en zussen op de Ferry naar New Castle, voor een leuk pre-kerst tripje. Het loopt anders dan gedacht want het stormt, en niet zo zachtjes ook: windkracht 10/11. Het merendeel van de passagiers ligt zelfs in hun hut vanwege zeeziekte. Wij hebben daar alle vier wonderbaarlijk genoeg niet zo’n last van. De heenweg was vanwege de storm al niet zo’n succes: we deden er bijna 6 uur langer over.
Van echt kerstshoppen was dus geen sprake meer
De terugweg is echter nog spannender. Het stormt nog steeds, en op het moment dat mijn zus en ik naar het saladebuffet lopen, gebeurt het…. Het schip kantelt en we proberen ons staande te houden, maar dat lukt niet… De vloer wordt steeds schever, of beter gezegd, het schip rolt steeds meer naar een kant en we vallen! En wij niet alleen, iedereen en alles valt, stoelen, het servies, flessen uit de bar, het saladebuffet, visschotels, pasta, alles!
Het schip rolt weer een beetje terug…
En mijn zus en ik kunnen ons tijdens dat moment vastgrijpen aan een ijzeren rekje dat aan de vloer vast zit. Ik zie dat mijn moeder en andere zus aan de bar hangen (letterlijk😉) om houvast te krijgen. Opnieuw rolt het schip weer helemaal naar een kant. Ik zie van boven me (zo schuin hangt het schip inmiddels) een man met stoel en al mijn kant op komen, hij schiet zo door naar de andere kant van de eetzaal!
Ik weet niet meer hoe lang dit heeft geduurd, maar het voelde als lang, te lang en het was eng. Een moment waarop je voelt dat je leven niet meer zo zeker is en dat het ook zo afgelopen kan zijn. Op een gegeven moment stabiliseerde het schip zich, god zij dank!
We verlaten de eetzaal met knikkende knieën en een hartslag van 180
Op de trap op de gang zie ik mijn moeder en andere zus weer en gaan we even zitten om bij te komen en te laten bezinken wat er net is gebeurd. De kok komt op dat moment in de gang zijn pannen zoeken. Het schip keert niet om, maar maakt alsnog de oversteek naar Nederland. Zoals je zult begrijpen heb ik de rest van de nacht geen oog dicht gedaan.
Een paar weken later zit ik met een vriendin ergens te lunchen als er in de keuken iets valt. Mijn hartslag schiet meteen tegen het plafond en ik grijp me vast aan het tafeltje. Mijn vriendin heeft nergens last van en eet rustig door, maar kijkt mij vragend aan. Ik kijk rond: het restaurant heeft gek genoeg een nautisch thema. Dan besef ik me dat het vallen van het servies een trigger voor mij is geweest.
Een trigger voor een herbeleving
De herbeleving van de boot die bijna op zijn kant gaat en waarbij al het servies op de grond kletterde. De reactie die ik in het restaurant heb is overdreven voor wat er op dat moment gebeurt, er valt alleen iets, maar door mijn recente ervaring met vallende dingen, heeft die situatie voor mij een heel andere betekenis en lading gekregen. Mijn systeem heeft onbewust opgeslagen dat vallend servies gevaar betekent. Je zou kunnen zeggen dat ik een posttraumatische stressreactie heb gehad.
Bij mij is dit gelukkig grotendeels na een tijdje weer vanzelf overgegaan. Maar dat is niet bij iedereen het geval die een heftige traumatische, levensbedreigende of bedreigende situatie meemaakt.
Posttraumatische stressreactie
Wat je hierboven leest gaat over een levensbedreigende situatie, er is sprake van reëel gevaar waarbij je je machteloos voelt. Zo’n situatie zet je op scherp en zorgt ervoor dat je veel details registreert en onthoudt en het wordt ook zo ongefilterd opgeslagen.
De reactie tijdens de lunch met mijn vriendin kan ik duiden op een duidelijke trauma reactie, door het geluid van vallen servies wordt de nare herinnering getriggerd en ik voel me onveilig, met als gevolg dat ik me vastklamp aan de tafel. Dit terwijl er op dat moment geen gevaarlijke situatie is.
Er lijkt sprake te zijn van een psychisch trauma met bijbehorende stressreacties.
Wat is een psychisch trauma eigenlijk?
Hoewel tegenwoordig heel veel als trauma wordt bestempeld, is het dat sec gezien lang niet altijd het geval.
De Van Dale geeft twee definities;
Verwonding (dit is een fysiek trauma, zoals bij een ongeval kan ontstaan) en
Hevige geestelijke aandoening die een stoornis veroorzaakt.
In deze blog ga ik in op de 2e definitie: psychisch letsel veroorzaakt door een heftige gebeurtenis die je hebt meegemaakt of waar je getuige van bent geweest.
Ik zie dat het woord trauma wordt de laatste tijd, zeker in de sociale media, vaak breder gebruikt dan de bovenbeschreven definitie in de zin dat een trauma elke nare gebeurtenis kan zijn die jou persoonlijk heeft geraakt, indruk heeft gemaakt en/ of impact op je heeft gehad. En hoewel dit ook zeker zo is en het goed is je er bewust van te zijn dat bepaalde gebeurtenissen impact kunnen hebben gehad op jou en je leven en dit ook aandacht nodig kan hebben om daarmee te leren omgaan, ga ik in deze blog vooral in op de grotere trauma’s en traumaklachten waardoor mensen echt niet (goed) meer kunnen functioneren danwel heel erg belemmerd worden in hun functioneren door de heftige traumaklachten.
De grotere trauma’s die vaak voor Traumaklachten zorgen zijn over het algemeen levensbedreigende situaties zoals natuurrampen, oorlog, overvallen, seksueel misbruik, ernstige ziektes, bedreigingen of geweld wat ook voor kan komen bij heftig gepest worden.
Wat zijn traumaklachten precies?
Kortweg zijn dit klachten die je krijgt nadat je een traumatische situatie hebt meegemaakt. Je hebt bijvoorbeeld een nare ervaring meegemaakt en je merkt dat het maar niet uit je hoofd gaat. Je ziet, zonder dat je dat wil of er bewust bij stil staat, steeds weer voor je wat er gebeurd is, het komt onbewust steeds op. Of je hoort of voelt steeds heel levendig wat er gebeurde. Dit noemen we herbelevingen.
Herbelevingen kunnen een reactie zijn op een trauma
Deze herbelevingen kunnen ervoor zorgen dat je je ellendig voelt, bijvoorbeeld machteloos, verdrietig, angstig of boos. Deze emoties zijn vaak zo heftig dat het niet goed lukt om je nog op andere dingen te concentreren. De emoties overspoelen je als het ware.
De herbelevingen zijn moeilijk te remmen, je slaapt er mogelijk slechter door, droomt erover en je voelt je over het algemeen gespannen, je ervaart bijvoorbeeld hartkloppingen, je hebt een naar gevoel in je maag, je spieren zijn gespannen.
Deze klachten kunnen vanzelf weer minder worden na de nare gebeurtenis, dan wordt alsnog de nare gebeurtenis op een goede manier verwerkt. Als dat niet gebeurt kun je tot lang nadat je de nare gebeurtenis hebt meegemaakt nog last hebben van traumaklachten.
Wat is dan eigenlijk een Posttraumatische stress stoornis (PTSS)?
Als je de traumaklachten vlak na een nare gebeurtenis hebt, spreken we nog niet meteen over PTSS, het zijn wel degelijk traumaklachten maar vaak worden deze na een tijdje vanzelf minder. Dit gebeurt als het natuurlijke verwerkingsproces voldoende op gang komt.
Soms gebeurt dat niet vanzelf en blijven de klachten langer bestaan. Hoe je ook probeert je klachten naar de achtergrond te duwen, het lukt niet. Dat is heel vervelend en naar want deze klachten hebben een negatieve invloed op hoe je je voelt en daarmee ook op je dagelijks leven. Als een combinatie van meerdere hevige klachten langer dan twee weken na de gebeurtenis nog bestaat dan spreken we van PTSS.
Hoe kun je een psychisch trauma en PTSS behandelen?
In het kort zijn er verschillende behandelmethodes, zoals onder andere cognitieve gedragstherapie, medicamenteuse behandeling en Eye Movement Desensitization and Reprocessing (EMDR). Hoe deze therapieën werken en wat jij zélf al kunt doen, daar heb ik een aparte blog over geschreven:
Hoe verging het mij en wat raad ik je aan?
Bij mij zijn, zoals ik eerder al schreef, de klachten grotendeels vanzelf minder geworden en had ik er in het dagelijks leven niet zo veel last van. Ik zit ook niet dagelijks op een boot dus werd ook niet vaak met situaties geconfronteerd die mij triggerde. Wel merkte ik dat als ik wel eens ging varen, mijn spanningsniveau vrij hoog zat en zeker als het bootje een beetje scheef ging, ook merkte ik dat als ik erover sprak de spanning bij mij ook opliep. Ik heb zelf ook de 7 tips gebruikt en ging de situatie dus niet uit de weg.
Tijdens mijn opleiding tot EMDR-therapeut moet je als therapeut zelf ook een gebeurtenis inbrengen om het zowel te kunnen ervaren als dat andere therapeuten kunnen oefenen en heb ik dus deze gebeurtenis gebruikt en daarmee zijn mijn resterende klachten gelukkig ook verdwenen. Doordat ik het zelf heb ervaren ben ik waarschijnlijk ook enthousiaster over deze behandelmethode.
Ik raad daarom zeker aan om niet onnodig lang met deze klachten te blijven rondlopen en dat als je de 7 tips hebt gevolgd en na een paar weken nog steeds veel last hebt van de gebeurtenis om professionele hulp te zoeken.
Hoe langer je er mee rond blijft lopen, hoe langer het je leven op een negatieve manier beïnvloedt
Zo zie ik vaak na een traumabehandeling hoe mensen opgelucht en verbaasd zijn dat ze niet langer met deze klachten hoeven te leven. Ze rapporteren zich rustiger te voelen, minder snel geraakt en overprikkeld te voelen, beter over de gebeurtenis te kunnen praten zonder helemaal overspoeld te raken, meer sociale contacten aan te kunnen gaan, weer bepaalde dingen te doen of naar plekken te gaan die ze waren gaan vermijden, weer beter te functioneren op hun werk, weer een boek kunnen lezen of een favoriete serie kunnen kijken omdat ze nu weer langere tijd hun aandacht bij iets kunnen houden.
Over de gastauteur Deze blog is geschreven door: Meijke Bravenboer, GZ-psycholoog en werkzaam bij een instelling voor Specialistische GGZ. Hiernaast is Meijke eigenaar van Mind Yourself Psychology, een praktijk voor generalistische Basis GGZ. Ze vindt het belangrijk dat het net zo normaal wordt om bij mentale klachten naar hulp te zoeken bij een psycholoog of psychiater als dat je bij lichamelijke klachten naar een arts gaat.
Referenties
3. Lange,A, J-P van de Ven, B Schrieken, P M G Emmelkamp. Interapy. Treatment of posttraumatic stress through the Internet: A controlled trial: Journal of Behavior Therapy and Experimental Psychiatry, 2001 (32);73-90.
4. Lange,A, D Rietdijk, M Hudcovicova, J-P van de Ven, B Schrieken, P M G Emmelkamp. Interapy: A controlled randomized trial of the standardized treatment of posttraumatic stress through the internet. Journal of Consulting and Clinical Psychology 2003 (71);901-909.
5. Riper H, Smit F, Van der Zanden R, Conijn B, Kramer J, Mutsaers K. E-mental Health High Tech, High Touch, High Trust. Programmeringsstudie E-mental Health in opdracht van het ministerie van VWS. 2007 Trimbos-instituut, Utrecht
6. Lee, D.J., Schnitzlein, C.W., Wolf, J.P., Vythilingam, M., Rasmusson, A.M. & Hoge, C.W. (2016). Psychotherapy versus Pharmacotherapy for Posttraumatic Stress Disorder: Systemic Review and Meta‐Analyses to Determine First‐Line Treatments. Depression and Anxiety, 33(9), 792-806.
7. Van Minnen, A en Arntz, A. Protocollaire behandeling van patiënten met een posttraumatische stressstoornis. Protocollaire behandelingen in de ambulante gezondheidszorg II, 2004, Bohn Stafleu van Loghum
8. Stolk, Speckens & Verbraak, 2002
9. Ehlers e.s.(2003), behandelrichtlijn PTSS, Richtlijnen database van Federatie Medisch Specialisten
10. Gunter & Bodner, 2008, Van den Hout & Engelhard,2012