Met mijn eigen bevalling om de hoek (ik ben nu 39+3 weken) en de goede ervaringen van anderen werd ik nieuwsgierig naar het gebruik van de Transcutane Elektrische Neuro Stimulatie (TENS) therapie als potentieel pijnstillende therapie tijdens de bevalling: de zogenaamde geboorteTENS. Als dokter kende ik de TENS vooral als behandeling van chronische pijn, waarvoor hij in veel ziekenhuizen al wordt gebruikt. (1) Maar dit is een ander soort pijn dan de pijn bij een bevalling. Als wetenschapper was ik dus vooral geïnteresseerd in het bewijs voor het gebruik van TENS therapie tegen acute pijn, specifiek die van een bevalling. Want, werkt die TENS eigenlijk wel?
Pijn en de TENS
Pijn is eigenlijk niets minder dan een signaal (wat kan ontstaan door verschillende zaken) wat via de zenuwen en het ruggenmerg de hersenen bereikt. Pas als dit signaal bij de hersenen komt kun je, in bepaalde situaties, pijn ervaren. Een TENS is een apparaat dat zwakke elektrische stroompjes afgeeft aan de zenuwen. Hierdoor zouden andere sensorische signalen richting de hersenen, bijvoorbeeld een signaal wat anders pijn aan zal geven, geblokkeerd kunnen worden. Dit zou er dan weer voor kunnen zorgen dat mensen minder pijn ervaren.
Een TENS-apparaat bestaat uit een draagbaar apparaatje waaraan 1 of 2 kabeltjes zitten. Aan het eind van deze kabeltjes zitten 2 of 4 elektrodes die je op het lichaam kunt plakken. Specifiek bij gebruik tijdens de bevalling worden deze elektrodes op de rug geplaats. Tijdens een wee kan de barende zelf het stroomstootje toedienen en de intensiteit er van aanpassen tot een bepaald maximum. Zo heeft de barende zelf de controle over het gebruik en de intensiteit van de TENS.
Wel wetenschappelijk bewijs is er voor het gebruik van de TENS?
Er zijn heel veel studies zijn gedaan naar het gebruik van de TENS, veelal van wisselende kwaliteit en met verschillende hoofdvragen. In 2022 verscheen in een prima medisch tijdschrift een systematic review en meta-analyse (dit is het ongeveer de “hoogste vorm” van wetenschappelijk onderzoek) naar de werkzaamheid en veiligheid van de TENS voor acute en chronische pijn bij volwassenen. (2) In dit onderzoek werden 381 vergelijkende (gerandomiseerde) studies met in totaal 24 532 patienten op een hoop gegooid en gezamenlijk bekeken. De auteurs vonden (matig) bewijs dat de pijnintensiteit tijdens of onmiddellijk na gebruik van TENS lager is in vergelijking met placebo (nepmedicijn of nepinterventie). Bovendien werden er geen ernstige bijwerkingen gevonden van het gebruik van een TENS.
Deze studie heeft echter wel een grote kanttekening. Zo werden er heel veel verschillende soorten onderzoeken geïncludeerd. Zowel grote als kleinere onderzoeken, en zowel onderzoeken die de TENS vergeleken met placebo, als met niets doen, als met andere bestaande behandelingen. Dit maakt het allemaal best moeilijk om écht goed te zeggen of de TENS nou werkzaam is of niet. Het matige bewijs voor de TENS is daarmee gewoon niet echt goed hard te maken. Het enige wat wél echt gezegd kan worden op basis van deze studie is dat het gebruik van de TENS in ieder geval veilig is in deze onderzoeksgroep (volwassenen met pijn). Baat het niet dan schaad het niet zou dus in het geval van de TENS best kunnen. De auteurs adviseren dan ook om de TENS voorlopig te gerbuiken als een potentiële toevoeging aan huidige pijntherapieen, én om meer grootschalig onderzoek te doen.(2)
De TENS en acute pijn
Specifiek gericht op het gebruik bij acute pijn verscheen in 2015 een systematic review welke concludeerde dat TENS de pijnintensiteit vermindert ten opzichte van placebo wanneer het wordt toegediend als een op zichzelf staande behandeling voor acute pijn bij volwassenen.(3) Maar, dit resultaat was gebaseerd op opnieuw vrij matige onderzoeken, met veel verschillende soorten acute pijn. Geen van de studies onderzocht specifiek pijn bij de bevalling, hoewel er wel een onderzoek werd geïncludeerd die pijn veroorzaakt door contracties van de baarmoeder ná de bevalling onderzocht.(3)
Gebruik van de TENS tijdens de bevalling
De vorige onderzoeken zeiden dus niets over het gebruik van de TENS specifiek tijdens de bevalling. Een andere systematic review en meta analyse uit 2020 onderzocht dit wel. (4) In dit onderzoek werden 23 onderzoeken op een hoop gegooid, met in totaal 3348 patiënten. De studie toonde een kleine maar significante werkzaamheid bij het verminderen van de pijnintensiteit bij het gebruik van de TENS tijdens de weeën. (4) De studies waren echter opnieuw van lage kwaliteit, waardoor je eigenlijk weer niet echt harde uitspraken kunt doen over de effectiviteit van de TENS tijdens de bevalling. Er is dus meer onderzoek van hoge kwaliteit nodig.
TENS tijdens de bevalling: wel of niet doen?
Hoewel het bewijs wat er is voor het gebruik van de TENS als pijntherapie licht positief is, is het helemaal niet zo hard en kan het vertekend zijn door alle verschillende type onderzoeken van matige kwaliteit. (2,3,4) Dat maakt een antwoord geven op de vraag of de TENS echt werkzaam is tijdens de bevalling lastig: er zijn gewoon echt nog betere onderzoeken nodig om dit te kunnen stellen. Hoewel ik dus niet 100% overtuigd ben van de werking, is er echter ook al helemaal geen hard bewijs dat de TENS níet werkzaam is. En, ook niet onbelangrijk: er is zeker géén bewijs dat gebruik van de TENS schadelijk zou kunnen zijn.(2)
Voor mij is dit, gecombineerd met de goede ervaringen van mensen uit mijn omgeving en het feit dat veel ziekenhuizen de TENS al inzetten voor allerlei typen pijn, genoeg om er voor open te staan om de TENS therapie tijdens mijn bevalling te proberen. Ik heb hiervoor heel makkelijk een TENS apparaat gehuurd. Naast dat de TENS prima echt werkzaam zou kunnen zijn is er namelijk nog iets anders wat mij aantrekt in deze behandeling: het potentiële gevoel van controle wat het drukken op een knopje je kan geven wanneer je pijn ervaart en de afleiding die een TENS kan geven. Het fysieke en mentale gevoel dat je iets doet om jezelf te bekrachtigen en pijn anders te ervaren, het verschil in mindset wat dit kan geven (met hierdoor meer aanmaak van endorphinen waardoor je bevallingspijn beter te lijf kunt gaan), en het placebo en nocebo effect zijn namelijk allemaal wel dingen die wetenschappelijk bewezen positief effect hebben op de mate waarin je pijn ervaart.
Ik zal de blog later updaten om te laten weten of de TENS wel of niet beviel. (pun intended 😉)
UPDATE 13-3-23:
Ik heb de TENS tijdens mijn bevalling gebruikt nadat ik reeds 4 cm ontsluiting had en de auto in stapte om naar het ziekenhuis te rijden (ik wilde in het ziekenhuis bevallen). De weeën waren op dat moment al best pittig aanwezig, en de TENS gaf me met name veel afleiding. Bij elke wee die volgde drukte ik op de BURRST knop van de TENS, waardoor er een flinke trilling (geen pijn) op mijn rug te voelen was (waar ik de TENS electroden geplakt had). Door op die trilling te focussen waren de weeën stukken dragelijker. Ik heb dit vol gehouden in de bevalkamer van het ziekenhuis. Rondom 7 cm ontsluiting werden de weeën te heftig en werkte de afleiding van de TENS voor mij niet meer voldoende, en ben ik in het bevalbad gegaan om pijnstilling te vinden in warm water (dus zonder de TENS). Ik heb uiteindelijk tijdens de bevalling geen farmacologische pijnstilling gebruikt, wat ik mogelijk wel had gedaan wanneer ik de afleiding van de TENS niet had gehad (ik geloof zelf dat de afleiding door de TENS en de relatieve ontspanning en controle die ik hiermee voelde er mede voor heeft gezorgd dat mijn eigen endorphines konden worden aangemaakt die fungeren als eigen pijnstillers - ik voelde me tussendoor namelijk best wel stoned - high on my own supply).
Mijn persoonlijke conclusie (en geen wetenschappelijk bewezen feit): De TENS gaf in een bepaald stadium van de bevalling genoeg afleiding om de weeën dragelijk te maken, maar bij vordering van de intensiteit van de weeën was dit niet meer voldoende. Ik zou zelf de TENS wel aanraden om te proberen, met name vroeg of in het midden van de ontsluitingsweeën. En nee, ik heb geen aandelen in deze apparaten ;-)
Referenties