Hoewel eerst gedacht werd dat zwangeren geen verhoogd risico lopen op een ernstiger beloop van een SARS-CoV-2 infectie, zijn er recent onderzoeken verschenen die het tegenovergestelde suggereren. Zo liet een onderzoek onder meer dan 90.000 vrouwen (waaronder meer dan 8000 zwangeren) zien dat het relatieve risico op een opname in het ziekenhuis, op de intensive care (IC) of sterfte aan Covid19 hoger lijkt te zijn bij zwangeren in vergelijking met niet zwangeren. [1] Een meta-analyse (overkoepelende studie van in dit geval 77 onderzoeken met meer dan 11000 vrouwen) toonde dat zwangere vrouwen met Covid-19 niet alleen een verhoogd risico hebben op IC opname, maar ook een 3x zo hoge kans hebben op vroeggeboorte. Ook in deze groep hebben de zwangeren met co-morbiditeit (zoals obesitas, diabetes mellitus en hypertensie – welke overigens ook door de zwangerschap uitgelokt kunnen worden) een hoger risico dan de zwangeren zonder co-morbiditeit. [2]
Zwangeren beter beschermen
Dit roept uiteraard de vraag op of we zwangere vrouwen niet beter moeten beschermen en vaccineren. Helemaal wanneer deze zwangeren werkzaam zijn in de zorg en hiermee mogelijk een hoger risico lopen om besmet te raken met het virus. Maar, omdat zwangeren zijn uitgesloten in de bekende grote vaccin onderzoeken en de onderzoeken naar vaccins bij zwangeren nog lopen, is hier vooralsnog weinig hards over te zeggen. Ook de wereldwijde adviezen en richtlijnen spreken elkaar hierdoor wat tegen. Zo is het Nederlandse RIVM advies om tijdens de zwangerschap geen vaccin te nemen, terwijl de Amerikanen adviseerden om in ieder geval mensen met een hoog risico op het oplopen van een infectie (zoals zorgverleners) te vaccineren. De Nederlandse vereniging voor obstetrie en gynaecologie adviseert ditzelfde.
Werkt vaccinatie tijdens de zwangerschap wel?
Omdat zwangeren niet zijn meegenomen in de grote studies weten we eigenlijk helemaal niet zeker of de vaccins überhaupt wel werken tijdens de zwangerschap. Een nieuw vroegtijdig gepubliceerd onderzoek in AJOG, een van de belangrijkste medische tijdschriften op het gebied van gynaecologie en obstetrie (dus zwangerschappen) biedt hierin een lichtpuntje. In een groep met 84 zwangere vrouwen, 31 vrouwen die waren bevallen en borstvoeding gaven en 16 niet zwangere vrouwen hebben ze gekeken wat het effect is van de vaccins. Dit hebben ze gedaan door na vaccinatie van deze vrouwen hun antilichamen te bepalen, en dit te vergelijken met de antilichamen van een groep van 37 andere zwangere vrouwen die Covid-19 hadden opgelopen (dus zonder vaccinatie). Het resultaat? Vaccinatie werkte, ook bij zwangeren! De gevaccineerde zwangeren hadden zelfs meer antistoffen dan de zwangeren die Covid-19 hadden gehad, iets wat je ook in de originele studies naar de vaccins bij niet zwangeren terug ziet.
Goed nieuws: Antistoffen voor je baby!
Deze studie heeft zich tevens gericht op antistoffen in de moedermelk. Eén van de voordelen van het geven van borstvoeding is namelijk dat de moeder hiermee verschillende antistoffen door kan geven aan haar kind via de moedermelk. Dit lijkt zo te zijn wanneer zij recent Covid-19 gehad heeft en zelf antistoffen heeft aangemaakt, maar ook wanneer zij gevaccineerd is en op deze manier antistoffen heeft aangemaakt. [3,4] Er worden zelfs meer antistoffen in de moedermelk doorgegeven na vaccinatie dan na het doormaken van Covid-19. [3] Dit is ontzettend interessant! Wanneer je met het vaccineren van jezelf als moeder via de moedermelk je kind immuniteit cadeau kan doen pleit dat immers erg voor wél vaccineren tijdens de zwangerschap. Echter, vooralsnog is het onbekend of het kind door het doorgeven van deze antistoffen via de moedermelk ook daadwerkelijk immuniteit tegen het SARS-CoV-2 virus ontwikkelt, dus de slingers hoeven wat dat betreft nog niet opgehangen te worden. Uiteraard moeten ook deze resultaten vanwege andere redenen met voorzichtigheid bekeken worden. Het gaat hier om een klein onderzoek, van relatief lage kwaliteit, die vroegtijdig is gepubliceerd en nog peer-review moet krijgen. (lees hier meer over wat dit allemaal betekent en waarom dit uitmaakt). Ook hebben de vrouwen in dit onderzoek alleen het Pfizer of Moderna vaccin gehad, over de andere vaccins valt dus niets te zeggen.
De risico’s van vaccinatie tijdens de zwangerschap
Zwangere vrouwen lijken dezelfde bijwerkingen van vaccinatie te ervaren als niet zwangere vrouwen, zoals spierpijn, hoofdpijn en koorts.[3] In de eerder genoemde studie onder gevaccineerde zwangeren bevielen na vaccinatie gedurende de onderzoeksperiode 13 vrouwen, waarvan er één te vroeg beviel(35 weken). Dit is gelijk aan de kans in de normale populatie. [3] Momenteel worden er nog onderzoeken gedaan naar eventuele zwangerschap-specifieke bijwerkingen van vaccinatie, waaronder in een grote database studie in Amerika. [5] Hieruit blijkt dat gevaccineerde zwangeren even vaak een miskraam meemaken als niet gevaccineerde zwangeren (beide groepen 15%, wat redelijk vergelijkbaar is hoe vaak miskramen in Nederlands voorkomen). Ditzelfde geldt voor de kans op zwangerschapsvergiftiging, vroeggeboorte en zwangerschapsdiabetes. Maar, om echt te weten welke risico’s zwangeren lopen, zowel wanneer ze gevaccineerd worden als wanneer ze dat niet worden, moeten we resultaten van grotere studies afwachten. Ditzelfde geldt voor het effect op hun (ongeboren) kinderen, de lange termijn effecten en de effecten van andere vaccins dan Pfizer en Moderna.
Zwanger: vaccineren of niet?
Hoe moet je dan nu een keuze maken met betrekking tot vaccinatie wanneer je zwanger bent? Dat is ontzettend lastig! Ik denk zelf dat vaccinatie tijdens de zwangerschap overwogen moet worden wanneer het risico van blootstelling aan SARS-CoV-2 hoog is en niet kan worden vermeden, zoals bij bijvoorbeeld zorgverleners in frontlinie. Of wanneer de vrouw onderliggende aandoeningen heeft waardoor ze een zeer hoog risico op ernstige complicaties van een SARS-CoV-2 infectie loopt. Het blijft daarmee een hele persoonlijke afweging tussen het onbekende, maar waarschijnlijk minimale, risico van een vaccinatie ten opzichte van jouw eigen risico op ernstig ziek worden door infectie met SARS-CoV-2 (en de gevolgen hiervan voor de ongeboren baby).
Zelf nalezen? Dit zijn de referenties:
[1] Ellington S, Strid P, Tong VT, et al. Characteristics of Women of Reproductive Age with Laboratory-Confirmed SARS-CoV-2 Infection by Pregnancy Status - United States, January 22-June 7, 2020. MMWR Morb Mortal Wkly Rep. 2020;69(25):769-775. Published 2020 Jun 26. doi:10.15585/mmwr.mm6925a1
[2] Allotey J, Stallings E, Bonet M, et al. Clinical manifestations, risk factors, and maternal and perinatal outcomes of coronavirus disease 2019 in pregnancy: living systematic review and meta-analysis. BMJ. 2020;370:m3320. Published 2020 Sep 1. doi:10.1136/bmj.m3320
[3]Gray KJ et al. COVID-19 vaccine response in pregnant and lactating women: A cohort study. Am J Obstet Gynecol 2021 Mar 24; [e-pub]. (https://doi.org/10.1016/j.ajog.2021.03.023)
[4] Fox A, Marino J, Amanat F, et al. Robust and Specific Secretory IgA Against SARS-CoV-2 Detected in Human Milk. iScience. 2020;23(11):101735. doi:10.1016/j.isci.2020.101735
[5] Shimabukuro T. CDC.gov. https://www.cdc.gov/vaccines/acip/meetings/downloads/slides-2021-01/06-COVID-Shimabukuro.pdf. gepost op Jan 27, 2021.
Disclaimer: Deze blog is geschreven vanuit mijn perspectief als arts. Ik geef in deze blog geen medisch advies, maar probeer de informatie te geven waarmee jij zelf kunt beslissen. Ik ben geen expert op het gebied van politiek, of economie, en schrijf daar dus ook niet over. Een pandemie is voor ons allemaal nieuw. Voor artsen, voor de overheid, voor iedereen. Beleid maken op het onbekende, met informatie die morgen alweer achterhaald kan zijn, is super moeilijk. Dat vergt mijns inziens ballen. En daarmee kunnen de keuzes die vandaag gemaakt worden, met de kennis van vandaag, over een half jaar zowel onzinnig als heel goed blijken. Dat is de onzekerheid waar beleidsmakers momenteel mee hebben te dealen. Ik probeer in deze blog met de medische kennis die ik heb informatie te geven over de medische kant van het verhaal, gebaseerd op de informatie die voor mij beschikbaar is op het moment van schrijven, d.d. 19-4-21. Ik word niet betaald of gesponsord voor het schrijven van deze blog, noch door mijn ziekenhuis, noch door de overheid of de farmaceutische industrie. Voor meer actuele informatie: ga naar www.rivm.nl