Zo'n 40% van de IC-verpleegkundigen ervaart klachten als angst, depressie of posttraumatische stress ten gevolge van hun werk. Dat is de conclusie van een onderzoek van het Radboudumc en Erasmus MC uit oktober 2021. Helaas is het onderwerp actueler dan ooit, ook buiten de zorg. In de periode 2017-2019 stonden er namelijk gemiddeld naar schatting 130.000 mensen per jaar bij de huisarts geregistreerd met posttraumatische stressstoornis (PTSS), 38.000 mannen en 93.000 vrouwen. Een minderheid, ongeveer 14% van de Nederlanders, ontwikkelt PTSS in reactie op een schokkende gebeurtenis. (1)
PTTS: het begint met een trauma
Ik (gastblogger Thomas Groen) was elf jaar oud en met mijn familie op vakantie in Zeeland. Een pan soep stond niet goed en viel in mijn schoot: ik was voor 21% zwaar verbrand. Na drie dagen in het ziekenhuis in Goes gelegen te hebben, werd ik overgeplaatst naar het brandwondencentrum in Beverwijk. Daar heb ik de resterende dagen van de totaal twee weken gelegen. Aan het einde van de week werd ik geopereerd. Ik weet nog hoe erg ik baalde dat ik op zondag niet meer in het ziekenhuis was, omdat dat patat met snack dag was. Thuis was er taart en ik moest herstellen. Ik was boos dat ik daardoor niet meteen mocht voetballen en aan de huttenweek mee mocht doen. Alsof er niks gebeurd was.
Ik kreeg PTSS: van nachtmerries naar niet meer durven slapen
Ik maak een flinke sprong naar het rapport in de kerstvakantie dat ik kreeg toen ik in de vierde zat. Het was dramatisch en m’n ouders vroegen zich af hoe dit kwam. Een van de redenen had ik al die tijd verzwegen. Ik had flinke nachtmerries gekregen. Zelfs zo heftig, dat ik niet meer verder durfde te slapen. De nachtmerries kwamen frequenter, de nachten werden korter en m’n angst om te slapen werd groter en groter. De dagelijkse stress werd groter en mijn concentratie werd minder.
Wat zijn symptomen van PTSS?
Als je iets engs of schokkends (ook wel een trauma genoemd) meemaakt en dat niet goed verwerkt, dan kun je PTSS (posttraumatische stressstoornis) ontwikkelen. Dat je dit niet goed genoeg verwerkt hoef je dus niet eens direct zelf te weten. Ik had in de tussentijd ongemerkt een PTSS ontwikkeld. En ik had bijna alle symptomen (2):
✅De gebeurtenis heeft intense afschuw, angst of hulpeloosheid opgeroepen
✅Herhalende, zich opdringende herinneringen
✅Onaangename dromen
✅Handelen of voelen alsof het trauma opnieuw plaatsvindt
✅Slaapproblemen
✅Concentratieproblemen
PTSS gaat niet vanzelf over
‘Dat gaat wel over’, dacht ik. Ik schaamde mij om te vertellen wat er aan de hand was. Ten eerste omdat ik er niet zelf overheen kon komen. Ten tweede omdat ik bang was wat dit voor impact op mijn ouders zou hebben. Het voelde als zwakte, als falen.
Therapie voor PTSS
Ik ging in therapie bij een psychologe waar de diagnose PTSS werd gesteld. Ik was geen prater, ook niet tijdens mijn therapie. Ik stelde me in therapie te weinig open, maar ook tegenover de mensen die dichtbij me stonden. Ik kon er niet over praten. Ik was nog steeds de van buiten zogenaamd stoere, harde, gesloten Thomas. Wat ik niet wist is dat dit ook een symptoom van PTSS kon zijn.
De jaren erna waren ‘interessant’. Ik voelde me nog steeds onbegrepen en eenzaam. Ik voelde me een vreemde eend in de bijt. Ik was niet blij met wie en hoe ik was. Ik wilde zo graag ‘normaal’ zijn. Ik vocht vaak tegen het feit dat ik PTSS had (gehad).
Humor als masker tegen PTSS
Als ik er maar niet over praatte, was het er ook niet. Ik zei tegen mezelf dat ik vrede had met m’n littekens in m’n lies en maakte er grapjes over. Ik maakte sowieso overal grapjes over. ‘Neem het leven vooral niet te serieus, dan hoef je ook niet over de serieuze dingen na te denken en te praten.’
De volgende symptomen van PTSS kwamen hierna nog bij mij aan het licht. (2)
✅Vermijding van gedachten en gevoelens
✅Afgesneden of vervreemd voelen van anderen
✅ Roekeloosheid en zelfdestructief gedrag.
Ik kan nu zeggen dat vermijding altijd een grote rol heeft gespeeld, zo werd mijn drinkgedrag buitensporig. Maar, zo dacht ik, iedereen van mijn leeftijd dronk veel. Op de voetbal, op school, noem maar op. Dit was mijn excuus.
Hulp vragen bij psychische klachten
Ik maak weer een sprong in de tijd. Op mijn 23e ontwikkelde ik namelijk weer (nieuwe) PTSS-klachten.(2) Ik cijferde mezelf makkelijk weg en zocht geen sociale steun.
✅Negatieve gedachten over zichzelf, anderen en de wereld
✅Negatieve emoties (angst, afschuw, woede, schuld, schaamte)
✅Het vermijden van gedachten en gevoelens
Ik ging aan mezelf werken, liet mezelf eindelijk om steun vragen. De jaren erna begon mijn ontwikkeling (langzaam) tot een open en kwetsbaar persoon. Wat mij het meest gebracht heeft, is mijn reis naar Zuid-Amerika. Hier was ik drie maanden op mezelf aangewezen. Het was een openbaring. Hoe cliché ook: ik (her)ontdekte mezelf. Ik was nergens naar op zoek en vond een heleboel.
EMDR voor de behandeling van PTSS
In Argentinië kreeg ik hoge koorts en nachtzweten. Ik kreeg onder andere antibiotica en kreeg hier een allergische reactie op. De koorts gaf me nachtmerries en de jeuk van de uitslag bracht me terug naar de jeuk van mijn brandwondenherstel. Terug in Nederland las ik mijn brandwondenboek weer eens door en voelde ik dat het nog niet klaar was. Ik besloot terug te gaan naar de psychologe.
Op mijn 25e zat ik weer bij de psychologe voor onder andere Eye movement desensitization and reprocessing therapie, EMDR. Ik had hierbij een soort buiten mijzelf ervaring en keek naar mijzelf in de uitslaapkamer. Ik hoorde mezelf schelden en gillen van de pijn. Ik hoorde tegelijk de glazen op de tafel trillen waar ik aan zat, maar voelde het niet. Het was een van de heftigste ervaringen die ik in m’n leven heb gehad. En tegelijk een van de meest waardevolle. Sinds dat traject ben ik mijn verhaal gaan delen. En sinds het delen is er een last van mijn schouders gevallen.
Graag ‘normaal’ willen zijn
Ik vocht altijd tegen de gedachte dat ik normaal had willen zijn. Geen brandwonden, geen PTSS, geen nachtmerries en geen negatief zelfbeeld. Het heeft mijn leven getekend. Letterlijk zelfs, gezien mijn littekens. Enerzijds ben ik daar blij mee. Ik ben trots op wie ik ben en waar ik nu ben, 100%. Anderzijds had ik op sommige punten gewild dat het anders was gelopen.
Mijn tip: Vraag eerder hulp bij tekenen van PTSS
Dat ik erover gepraat had en eerder hulp had geaccepteerd en gezocht. Dat ik mijzelf had toegestaan om kwetsbaar te zijn en het niet alleen had willen doen. Dus als ik nu lees dat 40% van 600 IC-verpleegkundigen (uit het onderzoek) klachten ervaart, maak ik mij ernstig zorgen. Omdat ik weet wat de gevolgen kunnen zijn en dat als je er vroeg bij bent, je jezelf een heleboel ellende en negatieve energie kunt besparen. En misschien ben jij net de persoon die dit moet horen.
Herstellen van PTSS: je hoeft het niet alleen te doen
Misschien heb je (ook) iets meegemaakt waar je nu over nadenkt of wat je moeilijk vindt om te delen. Veel van ons, waaronder zorgverleners, zijn continu sterk en vinden het moeilijk om zich kwetsbaar op te stellen omdat ze er altijd voor hun patiënten of naasten (willen) zijn. Misschien vind jij het ook moeilijk om je kwetsbaar op te stellen omdat het eng voelt of als falen of als zwakte. Maar je hoeft het niet alleen te doen. Je hoeft niet altijd sterk te zijn. Het is oké om hulp te vragen en te accepteren. Laat je helpen.
Referenties:
Over deze gastauteur
Thomas Groen kreeg na een verschrikkelijke gebeurtenis op zijn 11e PTSS (Post Traumatische Stress Stoornis). Zijn missie is nu het helpen van hulpverleners. Als coach helpt Thomas hiernaast ook gehaaste millennials die overprikkeld zijn door de constante druk om te presteren.