Gezond eten is natuurlijk altijd belangrijk, maar al helemaal tijdens de zwangerschap. Zo is het verstandig om bepaalde producten te laten staan omdat ze schadelijk kunnen zijn voor de ontwikkeling van je ongeboren kind. Alcohol is hier het beste voorbeeld van. Daarnaast heeft het ongeboren kind bepaalde voedingsstoffen juist nodig. Het kind krijgt deze voedingsstoffen via het bloed van de moeder wat wordt aangevoerd via de navelstreng, en is daarom afhankelijk van de voedingsstoffen die de moeder tot zich neemt. Van bepaalde voedingsstoffen is het daarom belangrijk om ze tijdens de zwangerschap extra te nemen. Dit zul je zelfs kunnen merken aan de gekke gravings die vrouwen tijdens een zwangerschap plots kunnen ontwikkelen! Zo heb ik periodes ontzettend zin gehad in zuivel en zelfs vlees: en dat als vegetariër! Om welke voedingsstoffen dit nou precies gaat en of je daar supplementen voor nodig hebt? Dat lees je in deze blog!
Suppletie van Foliumzuur en Vitamine D is voor elke zwangere aanbevolen
Foliumzuur zit van nature in onder andere groene (blad)groenten en bepaalde peulvruchten. Je krijgt het normaliter dus al binnen bij een gezond voedingspatroon. De gezondheidsraad adviseert echter al jaren om met het slikken van foliumzuurtabletten (vitamine B11, 400 microgram) alvast te starten voorafgaand aan de zwangerschap, dus bij een zwangerschapswens. (1) Dit omdat het even duurt voordat het lichaam een voldoende hoeveelheid foliumzuur heeft kunnen opnemen. Ook wanneer je niet van tevoren Foliumzuur hebt gesuppleerd of hebt kunnen suppleren is het belangrijk om zo snel mogelijk na je positieve zwangerschapstest alsnog te beginnen. Foliumzuur is namelijk bewezen effectief om het risico op een open ruggetje bij het kind te verkleinen. Daarnaast zou er een verband zijn tussen het slikken van foliumzuur en het verkleinen van het risico op vroeggeboorte, een laag geboortegewicht en mogelijk ook op schisis (gespleten lip, kaak en/of gehemelte) bij het kind. (1) Deze onderzoeken zijn veelal gebaseerd op supplementen met synthetisch foliumzuur. Beweringen dat alleen niet-synthetisch foliumzuur (uit voeding, genoemd folaat) werkzaam zou zijn worden dus niet wetenschappelijk ondersteund. Vanaf 10 weken zwangerschap mag je weer stoppen met het slikken van extra foliumzuur, maar dat hoeft niet per see (het is niet schadelijk om door te gebruiken). (2)
Let op de inhoud van je Vitamine D supplement
De gezondheidsraad geeft verder aan dat het belangrijk is om tijdens de gehele zwangerschap een vitamine D-supplement te slikken, in tegenstelling tot buiten de zwangerschap . Normaliter verkrijg je vitamine D vanuit je voeding en wordt het aangemaakt in de huid onder invloed van zonlicht. Uit onderzoek blijkt een relatie te zijn tussen het Vitamine D gehalte van de moeder en de risico’s op zwangerschapsdiabetes, een laag geboortegewicht en zelfs astma bij het kind. (1) Het advies is daarom om tijdens de zwangerschap 10 microgram vitamine D te slikken. (3) Let hierbij goed op je supplement: vitamine D kun je namelijk ook overdoseren.
Andere supplementen zijn tijdens de zwangerschap niet altijd nodig
Wel worden bepaalde voedingsstoffen meer verbruikt tijdens de zwangerschap. Belangrijke voorbeelden hiervan zijn jodium, calcium en visvetzuren (Omega 3). Deze stoffen zitten vooral in brood (hier wordt vaak jodium aan toegevoegd), zuivel (calcium) en vis (Omega 3). Wanneer je deze voedingsstoffen onvoldoende binnenkrijgt met je voeding is het advies van de gezondheidsraad en het voedingscentrum om deze te suppleren. (Of eigenlijk is het eerste advies wat gegeven wordt om meer vis en zuivel te eten, iets wat ik persoonlijk – een vegetariër vanwege dierenleed en milieuredenen- eigenlijk niet meer van deze tijd vind maar wat natuurlijk wel een optie is). (1,3)
Calcium gebruiken tijdens de zwangerschap geeft lager risico op zwangerschapsvergiftiging
Gedurende de hele zwangerschap wordt calcium door het ongeboren kind gebruikt, bijvoorbeeld voor botopbouw. Calcium kan hiervoor zelfs onttrokken worden uit de botten (en tanden!) van zwangere vrouwen. Des te meer reden om te zorgen dat je genoeg binnenkrijgt. Hiernaast is er wetenschappelijk bewijs dat calcium de risico’s verkleint op een hoge bloeddruk tijdens de zwangerschap, zwangerschapsvergiftiging en vroeggeboorte. (1) Vooral om deze laatste reden is het advies om in ieder geval vanaf 20 weken zwangerschap dagelijks 1.000 milligram (1 gram) calcium tot je te nemen.(1)Ter vergelijking: in een schaaltje volle yoghurt zit ongeveer 200 milligram calcium. Hiernaast vindt je calcium ook in andere zuivelproducten, peulvruchten en sommige groentes. Omdat ik zelf weinig zuivel gebruik slik ik tijdens mijn zwangerschap een calciumsupplement.
Jodium zorgt voor een goed ontwikkeld zenuwstelsel
Tijdens de gehele zwangerschap hebben vrouwen meer jodium nodig dan buiten de zwangerschap, voor de groei en de ontwikkeling van het zenuwstelsel van de foetus. Aanbevolen wordt 200 microgram jodium per dag in te nemen. (1) Jodium komt echter van nature maar in weinig producten voor (wel bijvoorbeeld in ei en zuivelproducten), waardoor het momenteel wordt toegevoegd aan keukenzout en aan bakkerszout, dat wordt gebruikt voor het bakken van brood. Als je brood eet en dit koopt bij de bakker of supermarkt zit je met 4 sneetjes al snel op 100 microgram jodium inname. (6) Het is echter niet verplicht om jodium aan bakkerszout toe te voegen, check dit dus wel even op de verpakking. Hetzelfde geldt natuurlijk voor als je zelf je brood bakt. Hiernaast kan je er voor kiezen om jodium suppleren wanneer je niet aan genoeg inname komt met de voedingsproducten die je gebruikt. Let wel op: een te hoge jodiuminname kan de werking van de schildklier negatief beinvloeden. Overdrijf het dus niet.
Wanneer moet je als zwangere een supplement met ijzer nemen?
IJzer wordt gebruikt voor zowel de aanmaak van bloedcellen van de moeder als die van het ongeboren kind. Te weinig ijzer kan dus bloedarmoede veroorzaken. Wanneer dit wordt geconstateerd (een bekend symptoom is vermoeidheid) is vaak het advies om ijzertabletten bij te slikken. Dit is overigens ook een van de redenen dat de verloskundige bij de intake het Hb (hemoglobine, een maat voor het ijzergehalte) in het bloed laat bepalen. Zo weten ze wat voor jou normaal is, en hoeveel speling je nog hebt voordat je een bloedarmoede ontwikkelt. Normaliter kun je genoeg ijzer uit je voeding halen. Hoewel ijzer vanuit dierlijke producten beter opgenomen zou worden kun je het prima vanuit plantaardige voeding halen. Je vindt ijzer onder andere in volkoren producten, peulvruchten, noten en in verschillende groene groenten (spinazie is het meest bekend, popeye 😉). (4) Ook ijzerinname kun je overdoseren, wanneer je suppleert terwijl dit niet nodig is. Ijzer wordt dan opgeslagen in onder andere de lever, wat schadelijk kan zijn voor dit orgaan.
Waar nog meer op letten als vega(n) tijdens de zwangerschap?
Volgens de gezondheidsraad is het onverstandig om te veel Sojaproducten te gebruiken tijdens de zwangerschap. Dit omdat Soja isoflavonen bevat. Deze stof, welke lijkt op het vrouwelijke hormoon oestrogeen, passeert de placenta en zou mogelijk invloed kunnen hebben op de ontwikkeling van de geslachtsorganen van de baby. (1,5) Al is dit niet heel hard wetenschappelijk bewezen! Wat is dan te veel soja? De veilige bovengrens van inname voor zwangere is momenteel gesteld op 1 milligram per kilogram lichaamsgewicht per dag. (5) Oftewel: wanneer je 75 kg weegt maximaal 75 mg. Praktisch gezien is het advies om niet meer dan 4 glaasjes of schaaltjes (150 ml) sojadrink/yoghurt per dag te nemen, aangevuld met maximaal 2 keer per week andere sojaproducten, zoals tofu, tempé of sojabonen.(5) Gelukkig zijn er genoeg andere plantaardige alternatieven te vinden waar geen soja in zit, zodat je prima gevarieerd plantaardig kan blijven eten als je dat wilt!
Zijn er ook vitamines die je tijdens de zwangerschap juist níet wilt binnenkrijgen?
Jazeker! Vitamines zijn namelijk echt niet altijd alleen maar goed. Naast dat je bepaalde vitamines kunt overdoseren kan Vitamine A in hoge doseringen aangeboren afwijkingen bij de baby veroorzaken! (1,7) Tijdens de zwangerschap kan vitamine A in de aanbevolen dosering van 800 microgram per dag (2640 IE) worden gebruikt. Bij gebruik tot 3000 microgram of 10.000 IE per dag zijn tot nu toe geen schadelijke effecten gezien.(7) Dit gaat vooral om vitamine A in de vorm van Retinol. Overigens zit dit niet alleen in supplementen, maar ook in huidcremes en -serums! Het is niet zo dat je vitamine A moet vermijden, het is nuttig voor onder andere de opbouw van botten, huid en slijmvliezen. Normaliter krijg je met de voeding genoeg vitamine A binnen, ook wanneer je vega(n) eet. Vitamine A zit in onder meer melkproducten, boter, bladgroenten, koolsoorten en geeloranje gekleurde groenten en fruit. Als tijdens de zwangerschap aanvulling van vitamine A nodig is, gaat de voorkeur uit naar vitaminepreparaten met bètacaroteen, een pro-vitamine A.(7) Het lichaam zet alleen die hoeveelheid bètacaroteen om in vitamine A die het nodig heeft... wel zo slim.
Referenties:
4. Voedingscentrum over Ijzer
7. Lareb